top
Selimpeper
Xylopia aethiopica
Selimpeper
Xylopia-pepers en recepten
Xylopia aethiopica
Xylopia aethiopica - Mt Doudou, Gabon  © 2013
Apenpeper - Xylopia aromatica

Selimpeper

Selim of Selim kani peper is een in opkomst zijnde peper, afkomstig van de Xylopia aethiopica of Xylopia strata, beide bomen uit tropisch Afrika, verwant aan de custardappel.

De Xylopia aethiopica is een overblijvende boom met een stam van 60-70 cm, die een hoogte kan bereiken van wel 30 meter. Hij groeit in de tropische laaglanden van Afrika, in de vochtiger savannagebieden van Afrika en het regenwoud. Het hout van de boom is termietbestendig en wordt veel gebruikt als constructiehout. De bast wordt gebruikt in de meubelmakerij en om een infusie van te trekken tegen bronchitis. Een veelzijdige boom dus.

De boom wordt vermeerderd uit zaad. De eerste drie jaar maakt de boom een sterke groei door, daarna neemt hij gas terug. In West-Afrika bloeit de bloem twee maal per jaar, van maart tot juli en van oktober tot december. De peulen worden onrijp, aan de steel geoogst van februari tot mei en van augustus tot oktober. Na het oogsten worden de nog geboste peulen enkele dagen op doeken te drogen gelegd (in de zon) en pas daarna van de steel geplukt, maar ze worden in Afrika ook gebost verkocht.

De vruchten zijn 2,5-5 cm lang en 4-6 mm dik, vrij klein dus en hebben een twist. Wanneer ze drogen, kleuren ze donkerbruin. Elke peulen bevat 5 tot 8 zaden van zo'n 5 mm groot, die op kidneybonen lijken, en door de nauw omsluitend peul van buiten af zichtbaar zijn.

De peper kan afkomstig zijn van één van drie soorten Xylopia-bomen, de in Afrika groeiende Xylopia aethiopica en Xylopia striata of de in Brazilië groeiende Xylopia aromatica. De pepers van de Afrikaanse soorten heten beide selimpeper, en er zou weinig kwaliteits- of smaakverschil tussen beide zijn. De Ghanese selimpepers zijn in de regel afkomstig van de Xylopia Aethiopica. De Senegalese selimpeper is veelal afkomstig van de Xylopia stratia en wordt bovendien net als zwarte kardemom gerookt. De Braziliaanse peul, van de aromatica wordt fruto de burro genoemd.

Vanwege de verwante smaak- en geureigenschappen wordt selim wel in het rijtje nootmuskaatachtigen geplaatst. Het zou een combinatie zijn van nootmuskaat en ashantipeper. Selim ontbeert de karakteristieke nootmuskaatcomponenten myristicine en elemicine en de scherpte van piperine. De peul bevat linalol dat een zoetzachte geur van rozenhout geeft en ook, maar in geringer mate, in lavendel en koriander voor komt. Dit zijn de belangrijkste etherische oliën in selimpeper:

  • α- en β-pineen, houtige dennegeur, als in komijn, den(neappel), jeneverbes en hennep,
  • sabineen, verantwoordelijk voor de houtachtige, kamferachtige smaak van onder andere zwarte peper, met citrus- en dennenappel-tonen
  • eucalyptol (cineol-1.8), kruidig, mintsmaak, als in salie en rozemarijn
  • myrtonol, kruidig, mintsmaak, als in salie en rozemarijn
  • myrtenal (eucalyptol), kruidig, mintsmaak, als in salie en rozemarijn
  • trans-pinocarveol, frisse geur en smaak als van pepermunt en karwijzaad

Practische zaken

Aankoop en verkrijgbaarheid

Het kruid heeft tal van namen en wordt wel eens aangeboden onder de Senegalese naam djar of poivre de Sénégal of op zijn Nigeriaans uda uwentia. Onder andere verkrijgbaar bij depeperwinkel.

Culinair gebruik en bereiding

De zaden worden als peper gebruikt maar hebben naast de (milde) scherpte een bittere toon. De peul zelf is het minst bittere deel van de selimpeper, voor veel mensen aanleiding om de peulen te gebruiken, en de zaden niet. De peulen worden wel samengebonden in een 'bouquet garni' dat wordt gebruikt in Afrikaanse stoofgerechten.

De smaak van de zaden is geprononceerder, en wordt omschreven als een combinatie van cubebpeper en nootmuskaat. Het maakt dus uit of je de zaden alleen of de complete peul gebruikt. Om (alleen) de zaden te gebruiken, houd je de peul liefst even boven open vuur. Dan breek je hem open (even laten afkoelen) en haal je de zaden eruit. Malen, en klaar.

De zaden worden gebruikt bij het roosteren van koffie voor Touba koffie, in een verhouding van 80% koffie en 20% 'djar'.

slotregel

Oorsprong en verspreiding

Selimpeper was tot aan de doorbraak in Europa van Indische zwarte peper in de 16e eeuw een gebruikelijk substituut voor de in die tijd zeer kostbare specerij peper onder de naam 'negerpeper'.

De Xylopia aethiopica komt van oorsprong voor in Ethiopië (waar hij nauwelijks meer voor komt), Kenia, Tanzania, Oeganda, Senegal en Ghana. Beide laatstgenoemde zijn de belangrijkste producenten van selimpeper nu, die veelal Senegalese peper wordt genoemd. De Xylopia aromatica groeit in het oosten van Brazilië in de tropische savanna's van Goís en Minas Gerais.

Taalkundige aspecten, etymologie

Het woord xylopia komt uit het Grieks en betekent 'bitter hout'.

Vertaling selimpeper

engels
kani pepper, negro pepper
frans
graines de selim
italiaans
 
spaans
 
duits
kanipfeffer, selimskörner
arabisch
fulful as-sudan
hindi (india)
 
indonesisch
 
japans
 
vietnamees
 
chinees
 
 

Vertaling in Afrikaanse talen

bassa
 
bini
unien
haussa
kimbáá
ibibio
átâ
igbo
ụ́dà uwientia
itsekeri
 
urbobo
urheri
wolof
ndiar
yoruba
ẹ̀ẹ̀rù, ọlorin
 
slotregel

Gezondheidsaspecten

Voedingsstoffen - gezondheidsrisico's

Selimpeper is rijk aan vitamine A.

Samenstelling per 100 gram rauw product (zonder schil)

345
kcal
(1444,4 kJoule)
12
gram
eiwitten
51
gram
koolhydraten
27
gram
vezels
16
gram
vet
Vitaminen
11798
µg
vitamine A
(1474,8% ADH)
8
mg
vitamine C
(10% ADH)
mineralen
100
mg
calcium
10,1
mg
ijzer
89
mg
natrium
slotregel
slotregel

Bronvermelding update juni 2020

Xylopia aethiopica (Dunal) A. Rich. | Global plants KEW Characterisation of essential oils of Xylopia aethiopica (Dunal) Rich for Afforestation of the Coastal Savanna at Pointe-Noire Congo-Brazzaville | R. Kama Niamayoua e.a. June 2014 Advance Journal of Food Science and Technology 6(6):728-736 DOI: 10.19026/ajfst.6.102 Grains of selim | Wikipedia (EN) Xylopia aethiopica | Gernot Katzer's Spice pages Senegal pepper (Xylopia aethiopica) | Celtnet Xylopia aethiopica | Newsletter 7, december 2007, Agribusiness in sustainable natural African plant products ASNAPP Ingredients Nigerian peppersoup: uds seeds (kieng) | Avartsy cooking
slotregel