top
Tomatillo
Vrucht (Solanaceae)
TOMATILLO
 
TOMATILLO | PHYSALIS IXOCARPA

TOMATILLO

MEXICAANSE AARDKERS

Deze met een papieren wikkel omhulde niet-tomaat smaakt wat zuur, maar zeker niet als een tomaat. Het is een wat kleverige lichtzure bes, die vooral als groente wordt gebruikt.

De tomatillo is een eenjarige plant, de Physalis ixocarpa, die behoort tot de nachtschades. De plant bevat een giftige stof, solanine, die in alle plantdelen aanwezig is, behalve in de vrucht, die om die reden - anders als de tomaat - onrijp gegeten kan worden. De hartvormige bladeren worden evenwel niet gegeten.

De tomatillovrucht is bolvormig, soms wat afgeplat, en is 5,5-6,5 cm in doorsnede. De schil kan groen of ale kleurgradaties van groen naar paars zijn. Het vruchtvlees is geel, en bestaat uit pulp en een groot aantal eetbare zaden, als bij de tomaat.

Tomatillo's zijn omhuld met de ingedroogde vijfslippige kelk van de bloem die de vrucht vooraf ging, de calyx. Terwijl de vrucht zich ontwikkelt, droogt deze calyx in tot dun 'vliegerpapier'. De vruchten hangen aan korte bladsteeltjes in bladoksels van de plant, nooit meer dan één per bladoksel. De steeltjes worden bij het (handmatig) aan de vrucht gelaten.

Tomatillo's die als groente gebruikt worden, worden onrijp geplukt. Het juiste moment om deze te oogsten, is wanneer de bloemkelken bleek en breekbaar zijn geworden, maar de vrucht zelf nog steeds helder groen is. Door de vruchten onrijp te oogsten, wordt de plant geprikkeld om nieuwe vruchten te vormen. Wanneer de vrucht rijpt, wordt hij zoeter, en barst hij uit de omhulling.

De smaak doet eerder denken aan een kruisbes dan aan een tomaat. Wanneer je een tomatillo kookt, veranderen de structuur en de smaak. De vrucht wordt zoeter. Het gehalte aan enkelvoudige suikers neemt toe door het uiteenvallen van polysachariden. Ook bevat de gekookte tomatillo meer fructose dan de rauwe vrucht. Vor een deel is dat terug te voeren op de effecten van de Maillard-reactie bij de bereiding.

De belangrijkste tomatillo-variëteit is de Rendidora, goed voor ruim een derde van alle in Mexico verbouwde tomatillo's. Het is een snelgroeiende soort, waarvan de vruchten twee weken eerder dan die van andere variëten geoogst kunnen worden. De vrucht is ook iets groter, een centimeter of zeven.

Wilde tomatillo's zie je in Zuid-Amerika vaak aan de rand van traditionele percelen met bonen, pompoen en maïs. Deze kleinschalig verbouwde tomatillo's zie je vooral op lokale markten. Heel af en toe zie je in Mexico kleine gecultiveerde vruchten die als 'wilde' tomatillo's op de markt worden aan geprezen.

Culinair gebruik en bereiding

Onrijpe tomatillo's worden als groente gebruikt in soepen en stoofgerechten, en de Mexicaanse 'salsa verde'. Rijpe vruchten kunnen als handfruit gegeten worden. Verwijder de 'papieren' omhulling, die is net als de bladeren giftig en niet eetbaar. Was de vruchten goed om de kleverige substantie op de schil te verwijderen.

Houdbaarheid (bewaaradvies)

De onrijpe vrucht is lang houdbaar, mits de calyx intact is, tot wel een jaar na de pluk. De rijpe vrucht kun je hooguit enkele weken in de koelkast bewaren.

Oorsprong en verspreiding

De tomatillo groeit van oorsprong in Mexico, waar de vrucht al in de pre-Colombiaanse tijd verbouwd werd. De vrucht/groente zit de afgelopen decennia duidelijk in de lift.

In Tehuacán zijn sporen van tomatillo's gevonden die uit de negende eeuw voor Christus dateren. Lang is de tomatillo in Mexico populairder geweest dan de tomaat. In Spanje kreeg de tomatillo in de vijftiende eeuw een hartelijke ontvangst, maar hij legde het als snel af tegen de toen nog gele tomaat , die net als veel andere gewassen uit de Nieuwe Wereld naar Europa was gehaald.

De tomatillo is sinds de jaren zeventig van de afgelopen eeuw bezig aan een opmars. Mede dankzij de aandacxht die de vrucht krijgt in de Verenigde Staten, ook bij fastfoodketens.

Taalkundige aspecten, etymologie

De geslachtnaam Physalis is een afkomstig uit het Grieks. Physa betekent 'blaas', en duidt op het papieren omhulsel. De soortnaam ixocarpa is een samenstelling van de Griekse woorden voor kleverig (ixos) en bes (carpa).

In het Nahuati, de taal van de Azteken, wordt de tomaat xitomatl genoemd, wat weinig flatteus ‘plomp ding met navel’ betekent. De Nauhas, een ander midden-Amerikaans volk nam de naam ‘tomātl’ over, de naam die we in veel talen terugvinden. Het Italiaanse pomodoro verwijst naar de oorspronkelijk roodgele (‘gouden’) vrucht.

VERTALING TAMARILLO

engels
husk tomato, mexican groundcherry
frans
tomatille
italiaans
tomatillo
spaans
tomate, tomatillo
duits
 
arabisch
 
turks
 
india
 
indonesisch
 
vietnamees
 
japans
 
chinees
 
 

Gezondheidsaspecten

Voedingswaarde, gezondheidsrisico's

Net als de andere leden van de Nachtschadefamilie bevat aubergine solanine, giftige glycoalkaloïden. Maar in tegenstelling tot de aardappel, een potentiële solanine-bom, kan de tomatillo wél rauw gegeten kunnen worden.

Niet de vrucht, maar de bloemen en bladeren bevatten veel aan solanine. Eet ze niet. De vrucht echter bevat relatief weinig gifstoffen.

Samenstelling per 100 gram rauw product

32,0
kcal
(134,0 kJoule)
1,0
gram
eiwitten
5,8
gram
koolhydraten
3,9
gram
waarvan suikers
1,9
gram
vezels
1,0
gram
vet
0,1
gram
verzadigd
0,2
gram
enkelvoudig onverzadigd
0,4
gram
meervoudig onverzadigd
16,0
mg
omega-3
402,0
mg
omega-6
VITAMINES
38,0
µg
vitamine A
(0% ADH)
1,9
mg
nicotinezuur (B3)
(11,9% ADH)
0,2
mg
pantotheenzuur
(3,3% ADH)
0,1
mg
vitamine B6
(10,0% ADH)
7,0
µg
foliumzuur (B9)
(3,5% ADH)
7,6
mg
choline
 
11,7
mg
vitamine C
(14,6% ADH)
0,4
mg
vitamine E
(3,3% ADH)
10,1
µg
vitamine K
(13,5% ADH)
MINERALEN
7,0
mg
calcium
0,1
mg
koper
0,6
mg
ijzer
268,0
mg
kalium
20,0
mg
magnesium
0,2
mg
mangaan
1,0
mg
natrium
39,0
mg
fosfor
0,5
µg
selenium
0,2
mg
zink

Bronvermelding update december 2017

Tomatillo | Wikipedia (DU/ES/EN) Physalis ixocarpa | Plants for a future Physalis ixocarpa | Useful tropical plants Know what you eat: Tomatillos, raw | Nutrition Data self