top
Havermout
Avena sativa
Havermout
 
Havermout

Havermout

Geplette haver

Onder havermout wordt geplette haver verstaan, maar de term wordt ook gebruikt voor gemoute haver.

Nederlandse havermout wordt normaliter gemaakt van de rauwe 'volkoren' haverkorrel. In de Verenigde Staten wordt havermout (rolled oats) normaal gesproken gemaakt van de voorgestoomde korrel, om de kooktijd te bekorten. In beide gevallen wordt de korrel in een wals geplet.

Om de kooktijd van de Nederlandse havermout te bekorten, is havermout altijd 'geknipt' (gebroken). Soms zelfs meerdere malen, dat wordt fijne havermout genoemd. Wanneer de hele korrel geplet is, dus niet geknipot, spreken we van tarwevlokken. Deze zijn per definitie groter, en in de regel dikker.

Het is lastig om goede kwaliteit havermout en slechte van elkaar te onderscheiden, omdat je dat niet van het pak kunt af lezen. Soms wordt 'snelkookhavermout' gemaakt van gemalen haverkorrels, meel dus. Hier wordt een deeg van gemaakt dat onder hoge druk en met toevoeging van stoom tot vlokjes wordt geperst. Door het geweld dat wordt toegepast om met goedkope grondstoffen (gebroken haver) te kunnen werken en een snelkokende havermout te kunnen leveren, wordt het van nature in haver aanwezige enzym fytase gedood, dat nodig is om de fosfor in de haver beschikbaar (verteerbaar) te maken.

Schotse havermout (Scottish oatmeal) wordt op een andere manier gemaakt, namelijk met behulp van maalstenen, en is fijn van structuur. Net als bij fijne havermout is de kooktijd daardoor bekort. In Schotland is haver van oudsher een belangrijk graan, mede omdat het er prima gedijt. Haveerteelt is sterk verankerd in de Schotse maatschappij, in contrast met Engeland, waar haver uitsluitend paardenvoer was. Naast gewone haver verbouwt men er van oudsher ook zwarte haver Avena strigosa, tegenwoordig ook Japanse haver genoemd.

Traditioneel zet men de haver, of het nu graan of havermout is, 's avonds in de week voor de volgende dag. Een klassieke bereiding is die waarbij fijne havervlokken in gezouten water worden geweekt, en tot een samenhangende bal worden gekookt. Deze Scottish porridge werd - zeker wanneer de haverbal wat compacter was - in plakken gesneden gegeten.

Taalkundige aspecten, etymologie

Voor de etymologie van het woord havermout, moet iets verder gekeken worden dan de leterlijke betekenis van mout als 'het geweekte', zoals in het Oud-Engelse meltan. In de Proto-Indo-Europese taal wordt de stam mel in een bredere betekenis gebruikt als 'kneuzen, beuken (vijzelen) en persen'. Net als in het Proto-Uralisch mola verpletteren, beuken, kneuzen en vermalen betekent, wat nog gebruikt wordt in het Lapse moallo, dat wordt gebruikt voor 'verkruimeld', zoals in het Oud-Nederlands maole 'fijn maken' betekende.

De woorden malen en meel delen deze taalkundige geschiedenis.

Practische zaken

Aankoop en verkrijgbaarheid

Havermout is algemeen verkrijgbaar, van supermarkt tot reformwinkel en molen. Veel havermout in de supermarkten is evenwel fijne havermout oftwel snelkookhavermout.

Culinair gebruik en bereiding

Je kunt havermout prima rauw eten, puur of in de vorm van granola (geroosterd) of muesli, geweekt in melk, yoghurt of kwark bijvoorbeeld, maar er ook pap van koken.

Bereidingstijden (kooktijden) in de pan:

havervlokken
20-30 minuten - 10 minuten nawellen
havermout
15 minuten - 10 minuten nawellen
fijne 'snelkook' havermout
1-2 minuten - 2-3 minuten nawellen
 

Voor zoete, knapperige havermout als granola gebruik je per 100 gram havermout een eetlepel bruine suiker of honing, en meng je deze, met wat olie en zout en eventueel wat kaneel, noten en zaden door elkaar. Spreid het mengsel over een bakplaat en rooster de havermout in een matig hete oven (180°) in 15-20 minuten. Tussendoor enkele keren omscheppen. Na het roosteren laat je de haver op de bakplaat of een platte schaal af koelen.

Gezondheidsaspecten

Voedingsstoffen - gezondheidsrisico's

Alle haverproducten zijn in principe glutenvrij, omdat haver zelf geen gluten bevat. Maar een havermout is pas daadwerkelijk glutenvrij, wanneer het in een glutenvrije omgeving wordt verbouwd en verwerkt. Pas dan zal op de havermoutverpakking staan dat deze glutenvrij is, en ook door coeliakiepatiënten gegeten kan worden.

De Europese voedselautoriteit (EFSA) heeft goedgekeurd dat haver en haverproducten worden aangemerkt als cholesterolverlagend. Deze gezondheidsclaim is alleen toegestaan wanneer éé portie van een met haver geproduceerd product minstens 1 gramβglucaan bevat.

Samenstelling per 100 gram onbereide havermout

379,0
kcal
(1586,8 kJoule)
13,2
gram
eiwitten
67,7
gram
koolhydraten
57,9
gram
zetmeel
1,0
gram
waarvan suikers
10,1
gram
vezels
6,5
gram
vet
1,2
gram
verzadigd
2,2
gram
enkelvoudig onverzadigd
2,5
gram
meervoudig onverzadigd
Vitaminen
0,5
mg
vitamine B1
(45,5% ADH)
0,1
mg
vitamine B2
(10,0% ADH)
1,1
mg
nicotinezuur (B3)
(6,9% ADH)
1,1
mg
pantotheenzuur
(18,3% ADH)
0,1
mg
vitamine B6
(10,0% ADH)
32,0
µg
foliumzuur (B9)
(16% ADH)
40,4
mg
choline
 
mineralen
52,0
mg
calcium
0,4
mg
koper
4,3
mg
ijzer
362,0
mg
kalium
138,0
mg
magnesium
3,6
mg
mangaan
6,0
mg
natrium
410,0
mg
fosfor
28,9
µg
selenium
3,6
mg
zink

Bronvermelding update maart 2020

Havermout | Voedingscentrum Porridge oats | Hamlyns of Scotland Oatmeal | Wikipedia (EN) Cereals, oats, regular and quick, not fortified, dry | USDA FoodDatCenrtral Jan 2019 Mout | J. de Vries, Nederlands Etymologisch Woordenboek Proto-Nostratic *mul, *mol- | Allan R. Bromhard, The Nostratic Macrofamily: A Study in Distant Linguistic Relationship 1994 Mouton De Gruyter Berlin-New York ISBN 3-11-013900-6 Mout | Etymologiebank - N. van Wijk (1936 [1912]), Franck's Etymologisch woordenboek der Nederlandsche taal, 2e druk, Den Haag