Gerstegrutten
De gerstegrut kan zowel de gebroken versie van de gepelde gerstkorrel zijn, als die van de gepolijste korrel (parelgort). Het maakt nogal wat uit, hoewel in beide gevallen het zetmeel door de breuk 'ontsloten' is, en de kooktijd daardoor bekort. Gort is daardoor zeer geschikt voor het maken van pap en brij, ook omdat de binding sterker is dan in het geval van de ongehavende korrrel, waarmee je bij juiste bereiding een rijst- of risotto-achtig resultaat krijgt, maar geen romige pap.
De verzamelterm voor pap en brij van gerstegrutten gemaakt, is gortepap. De beroemdste uitvoering is die van karnemelkse-gruttenpap, een zachtzuur smakende semi-vloeibare pap. In Scandinavië maakt men byggrynsgrøt (gortepap) of rømmegrøt (roomgrutten) op soortgelijke manier, met karnemelk (langer houdbaar), maar bij voorkeur met verse, volle melk, vaak nog verrijkt met zure room. De basis van dit recept is een Vikinggruwel van grutten en water, in de Middeleeuwen belangrijker dan brood.
Een kruidige variant op de gortepap is kruudmoes, een brij waaraan spek, worst en rozijnen en kruiden zijn toegevoegd. Ook in Scandinavië kent men zo'n kruudmoes, zoals grøt met kammelost, een kaas. Opvallend is dat zowel de Scxandinavische als de Nederlandse gerstebrij aanvankelijk niet gezoet was, dat kwam pas veel later in zwang toen suiker (en stroop) geïntroduceerd waren.
We noemden al even 'gruwel', een wijd verbreide bereiding. In China wordt deze dàmài zhōu 大麦粥 genoemd, een gerstepap die soms van grutten gemaakt, of van een fijner maalsel, een semolina van gerst en rijstebloem.
In Zwitserland worden gerstegrutten gebruikt in een groentensoep met wortel en knolselderij, en bündnerfleisch, een specialiteit van Graubünden.
In Engelstalige landen wordt met 'barley groats' gewoonlijk de gebroken versie van de gepelde gerstekorrel bedoeld. Het is een Oud-Schots woord dat oorspronkelijk werd gebruikt voor gebroken haver, het traditionele Schotse graan.
Benamingen in diverse talen
Practische zaken
Aankoop en verkrijgbaarheid
In de winkel zijn zowel grove als fijne fracties verkrijgbaar, de laatste in de vorm van semola d'orzo grosso (Italiaans) semoule d'orge (Frans) of couscous belboula, (Marokkaans).
Gezondheidsaspecten
Voedingswaarde, gezondheidsrisico's
Wij geven de voedingswaarden voor grutten van gort (ongepeld) en voor parelgort in onderstaande overzichten.
