top
Jahe emprit
Zingiber officinale var amarum
Jahe emprit
 
VOGELGEMBER | ZINGIBER OFFICINALE VAR AMARUM

Jahe emprit

De jahe emprit is een Indonesisch witte gembersoort, die ook wel jahe putih kecil (kleine witte gember) wordt genoemd. Het vruchtvlees is dan ook heel bleek, bijna wit.

Het is een variëteit van de grote, witte gember, met als botanische naam Zingiber officinale var amarum. Een variëteit die is gekenmerkt door een vrijwel witte schil, en eveneens wittig 'vruchtvlees'. De rhizomen van deze gember zijn grillig van vorm, voor menig gemakskok een reden om voor de vertrouwde gember te kiezen. De schil laat zich echter eenvoudig af schrapen, net als die van geelwortel. En wanneer je die moeite neemt, zul je deze scherpere gembersoort zeker waarderen.

Jahe sunti is een gewone gember., Zingiber officinale var officinale. Wel 'kecil', maar met geel vruchtvlees, zoals we dat van gewone gember kennen en met een wat stuggere schil.

Mocht je in een artikel over de jahe emprit de botanische benaming Zingiber majus tegenkomen, dat is een synoniem voor de Zingiber officinale. Kentjoer wordt ook wel witte gember genoemd, maar hoewel verwant aan de gember, en een gemberachtige, is er geen verband met de emprit.

De jahe sunti wordt wel de wilde versie van de jahe emprit genoemd, maar is dat niet. Sunt(h)i is Sanskrit voor gember (nagara=droog, ardraka=vers), en wordt in de Ayurvedische medicijnkunst gebruikt. Jahe sunthi is net als gewone gember geel van binnen. Jahe sunthi kan 'kecil' zijn - klein maar fijn als emprit - of 'gajah', massief en groot, vandaar olifanten- (gajah) of neushoorn- (badak) gember, de op de westerse markt meest verkochte 'gewone' gember.

Jahe emprit wordt op Java op teakplantages verbouwd met een meervoudig doel, waaronder het zo efficiënt mogelijk gebruiken van schaarse agrarische grond op het eiland en het toevoegen van korte termijn opbrengsten voor de gemiddeld arme teakboeren. Veel andere gewassen zijn kansloos onder de schaduwrijke teakbomen, juist gember is hier zeer geschikt. De toegevoegde landbouw zorgt bovendien voor een betere ontwikkeling van de boom, en dus voor betere opbrengsten op langere termijn.

Taalkundige aspecten, etymologie

Emprit, geschreven als êmprit, is de Javaanse benaming voor een vogeltje: gagak is een grote vogel , emprit een kleine Javaanse vink (Lonchura lucogasteroids). Beide woorden komen voor in de term Kelapa gagak emprit, een okosboom zó groot, dat wanneer een grote vogel naar beneden kijkt, hij een man ziet als aware hij een klein vogeltje. [uit: het verhaal van Kyai Ageng Giring III]

Practische zaken

Aankoop en verkrijgbaarheid

Culinair gebruik en bereiding

Één van de toepassingen van jaha emprit is die in gezouten eieren (telur asin). Telur asin wil nog al eens vissig smaken. Jahe emprit zou die vissige smaak elimeren.

Houdbaarheid (bewaaradvies)

slotregel

Bronvermelding update juni 2020

The ruling clique | S. Ann Dunham Surviving against the odds: village industry in Indonesia Identification of the Chemical Constituents in Ginger (Zingiber officinale) Responsible for Thermogenesis | Yuto Nishidono NPC Natural product communications Apr 2018 Vol 13 No 7 pp 869-873 Perbedaan Jahe Sunti Dan Jahe Emprit | Mas hardy Jogja (Youtube) [vrij slome, maar verhelderende presentatie] Intercropping of Zingiber officinale Var. Amarum on teak silviculture in Karangduwet, Paliyan, Gunung Kidul Yogyakarta | A. Sudomo e.a. IOP Conference Series: Earth and Environmental Science, Volume 250, International Conference on Sustainable Agriculture for Rural Development 2018 (ICSARD 2018) 23–24 October 2018, Purwokerto, Indonesia