top
Sockeye zalm (rode zalm)
Oncorhynchus nerka
SOCKEYE ZALM
 
PAAIENDE SOCKEYE ZALMEN | ONCORHYNCHUS NERKA © FOTO: VASIK OLGA
EIEREN VAN DE SOCKEYE ZALM

RODE ZALM

De Sockeye zalm (Oncorhynchus nerka) is beroemd om zijn prachtige rode kleur. Het is een vissoort uit het geslacht Oncorhynchus in de familie van de Salmonodae, bij ons meer bekend als de 'rode zalm'.

De Oncorhynchus-familie omvat de zalmen en forellen in de noordelijke Pacifische Oceaan, de zes Alaska-zalmen en de Japanse zalm.

De Sockeye zalm is in alle opzichten spectaculair, maar vooral in zijn verschijning. Het meest in het oog springend zijn de dieprode kleur die ze krijgen wanneer ze geslachtsrijp worden. Maar daar blijft het niet bij, ze krijgen een sterke bult en hun snuit groeit uit tot enorme proporties, zoals dat bij alle zalmen uit de Oncorhynchus-familie gebeurt. En hun kop wordt groen. Qua superlatieven doen de vrouwtjes niet onder voor de mannen, al krijgen zij geen bult. Vrouwtjes ontwikkelen geslachtsklieren die 25% van hun lichaamsgewicht vormen.

Sockeyes hebben zoals andere zalmen een torpedovormig lichaam met achter op de rug een vetvin. Volwassen zalmen zijn zilverachtig van kleur met een blauw getinte rug. Ze paaien aan het eind van de zomer, begin van de herfst, waarbij het vrouwtje in enkele dagen 3-5 maal in totaal 2000 tot 5000 eieren legt. Het vrouwtje bewaakt haar 'nest' tot haar dood, vaak al na enkele dagen. Na zes tot negen weken komen de eieren uit en begint de transformatie van larve (alevin) naar jonge vis, parr genoemd.

Parrs hebben een gevorkte staart, een bruine vetvin en 10-12 grote donkere vlekken op hun zij. Wanneer ze als smolts naar zee trekken, verdwijnen deze vlekken. Als de zalmen groot genoeg zijn en klaar om terug te keren naar hun geboortewater, zijn deze grilsen zo'n 60 cm lang en wegen 3 kilogram. Een volwassen sockeye zalm is niet veel langer, tussen de 60 en 85 cm lang cm en een gewicht van 7 kg bereiken.

De zoetwater fase in de ontwikkeling van een sockeye zalm neemt een tot twee jaar in beslag. Daarna keren ze terug naar zee. Na een verblijf van drie jaar keren de sockeyes terug naar hun paaigebied. Dat is niet het geval met de land-locked sockeyes, die kokanee worden genoemd, die altijd in zoet water verblijven. Deze soorten zijn kleiner dan de anadrome sockeyezalmen, want worden nauwelijks groter dan 35 cm. Ze komen voor in het Okanagan Meer, uit welke omgeving ook de naamgeving komt. Ook elders in de Verenigde Staten komen konakees voor. Net als in Japan, waar de zwarte konnakee kunimasu wordt genoemd. Hij komt tegenwoordig voor in het Saiko meer, na vrijwel uitgestroven te zijn in zijn oorspronkelijke leefgebied 500 kilometer noordelijker, in het prefectuur Akita, als gevolg van de bouw van een waterkrachtcentrale.

Sockeyezalmen hebben een typisch eetgedrag, waarbij ze zich verticaal verplaatsen. Hun voeding bestaat voornamelijk uit zoöplankton: eenoogkreeftjes (in zout en zoet water) en krill. Aan die laatste danken ze hun rood-oranje vlees.

AANKOOP

De kwaliteit van wilde sockeyezalm wordt door tal van factoren bepaald, onder meer de regio waar ze gevangen worden en het seizoen. Hoe verder verwijderd van het paaigebied, hoe hoger de kwaliteit, want des te voller van kleur en olie. Zalmen uit de Bristol bay zullen kleiner zijn en minder olierijk dan zalmen uit de Copper rivier, beide in Alaska.

Het jaar 2010 was een topjaar voor de sockeye zalm. Voor 2014 was een slechts seizoen voor de sockeye-visserij voorzien door de hoge temperatuur van het oceaanwater. Maar dat erg meegevallen. Naar nu blijkt, is de sockeye minder gevoelig voor temperatuurschommelingen dan werd aangenomen. Desondanks blijft sockeye-zalm in ons land (ook) stevig aan de prijs.

Net als andere Alaskazalm-soorten is de sockeyezalm in kwaliteitsklassen ingedeeld. De hoogste kwaliteit is 'preminum grade'. Met een cijfercodering wordt Alaska zalm in gewichtsklassen ingedeeld (gewicht in pounds). Voor de sockeye zijn dat 2-4 (pound), 4-6 en 6-9 .

BEREIDINGSTIJDEN (KOOKTIJDEN)

De hier gegeven bereidingstijden zijn een indicatie, bovendien slechts een kleine selectie van de bereidingswijzen van zalm.

BEREIDINGSTIJD FILETS

bakken in koekenpan
3-6 min
pocheren in koekenpan
3-6 min
stomen
8-10 min
stoven
8-10 min
 

BEREIDINGSTIJD HELE VIS

bakken in koekenpan
8-10 min
pocheren in koekenpan
8-10 min
stomen
8-10 min
stoven
15-20 min

Oorsprong en verspreiding

De sockeye zalm komt voor in het noordelijk deel van de Pacifische Oceaan en de rivieren die daar op uit komen. Aan Amerikaanse zijde van de oceaan is dat van de Columbia rivier tot de Canadese poolzee, en aan Aziatische zijde van het Japanse Hokkaido tot aan de Anadyr rivier in Siberië.

Het verpreidingsgebied bevindt zich tussen 45e en 70e breedtegraad (N) en de 125e tot 140e lengtegraad (W). Japan wordt niet beschouwd als een natuurlijk leefgebied van de sockey, deze zou daar geïporteerd zijn.

Zo'n driekwart van alle sockeye zalm wordt in Alaska gevangen in een seizoen dat duurt van mei tot september, met een piek in juli. Sockeye is é´n van de 6 Alaskazalm-soorten: Chinook, Chum, Coho, Pink (rose), Sockeye (rood) en Steelhead.

Taalkundige aspecten, etymologie

De naam sockeye heeft niets van doen met het Engelse woord voor 'oog' mocht u dat denken. Het is de verbastering van het woord suk-kehg dat de bewoners aan de benedenloop van de Fraser rivier in Brits Columbia de zalm gaven, en dat 'rode vis' betekent. In Nederland zie je ook wel (foutief) het woord 'sockey' gebruikt worden, dat -als het een bestaand woord zou zijn- op soortgelijke manier als hockey zou worden uitgesproken en niet als sock-eye.

De geslachtsnaam Oncorhynchus komt uit het Grieks en duidt op de snuitvorm, 'onco betekent haak, rhynchus betekent bek. De soortnaam 'nerka' is Russisch voor 'anadroom', de trek van zoet naar zout water en omgekeerd, niet typisch voor de sockeye zalm, maar voor alle zalmen.

VERTALING SOCKEYE ZALM

engels
sockeye salmon, blueback salmon
frans
saumon rouge, sockeye
italiaans
salmone rosso
spaans
salmón rojo, ~ del atlántico
duits
rotlachs, blaurückenlachs
duits
beni-zake
 

Duurzaamheid

Hoewel de soort in zijn algemeen niet als bedreigd wordt aangemerkt, zijn de Sockeyezalmen in Brits Columbia dat wel. Sinds 2005 is daar een beschermingsprogramma van toepassing onder auspiciën van het Pacific Coastal Salmon Recovery Fund.

Eén van de projecten, het grootste en effectiefste is 'ocean ranching'. Hierbij worden vissen gevangen omwille van hun kuit en hom, om een kunstmatige teelt op te starten, die start in zoet water en wordt vervolgd in zeewater. Wanneer de jonge vissen groot genoeg zijn, worden ze uitgezet. De vissen worden 'geprogrammeerd' door ze te gewennen aan een kunstmatig paaigebied, zodat ze daar later weer naar terugkeren om gevangen te kunnen worden.

Het lijkt omslachtig, maar volgens de statistieken is van alle soorten in het wild gevangen zalm in Alaska 34% afkomstog van 'ocean ranching' Van de 127 miljoen zalmen in 2012, waren dat er dus 44 miljoen.

In Alaska wordt de sockey-zalm uitgebreid gemonitord om overbevissing te voorkomen. In het (verre) oosten van Rusland in de Kamchatka rivier, worden Sockeye zalmen ondanks het verbod daarop uitsluitend gevangen voor hun kuit. Er is geen afdoende controle op deze vangst.

De sockeyezalm staat op de internationale lijst (IUCN): "At the global population level, Sockeye Salmon are assigned a Red List status of Least Concern. These species occur in several protected areas including Saguaro National Monument, Organ Pipe National Monument, and Ironwood National Monument. Approximately 7% of the historical range of Sockeye Salmon has been lost due to localized extinction events, but we conclude the species is not threatened globally.

Certified sustainable seafood MSC

De volgende zalmsoorten zijn MSC-gecertificeerd (december 2014):

Alaska salmon (november 2007). Vangstgebied: de territoriale wateren langs de kust van Alaska.

Brits Columbiaanse sockey zalm (juli 2010). EEZ wateren van Brits Columbia en de Canadese Stille Oceaan

Norady Severa-Bolsheretsk salmon (in behandeling). westelijk Kamchatka, Zee van Okhotsk en de rivieren Bolshaya, Opala en Kikhchik.

Ozernaya rivier sockeye zalm (september 2012) Ozernaya rivier in het district Ust-Bolheretsk

Gezondheidsaspecten

Voedingswaarde, gezondheidsrisico's

Sockeye-zalm is rijk aan cholesterol en bevat meer omega-3 dan andere zalmsoorten.

Samenstelling per 100 gram rauw product SOKEYE ZALM VERS

153
kcal
( 640,2 kJoule)
21,9
gram
eiwitten
7,3
gram
vet
1
gram
verzadigd
2,2
gram
enkelvoudig onverzadigd
1,4
gram
meervoudig onverzadigd
1130
mg
omega-3
80
mg
omega-6
64
mg
cholesterol
Vitamines
64
µg
vitamine A
(8% ADH)
0,3
mg
vitamine B1
(27% ADH)
0,3
mg
vitamine B2
(21% ADH)
8
mg
nicotinezuur
(50% ADH)
1,1
mg
pantotheenzuur
(18% ADH)
0,3
mg
vitamine B6
(21% ADH)
11
µg
foliumzuur (B9)
(6% ADH)
7,8
µg
vitamine B12
(312% ADH)
1,3
mg
vitamine E
(11% ADH)
0,3
µg
vitamine K
(0% ADH)
Mineralen
7
mg
calcium
0,1
mg
koper
½
mg
ijzer
360
mg
kalium
27
mg
magnesium
60
mg
natrium
240
mg
fosfor
29,9
µg
selenium
½
mg
zink
 

SAMENSTELLING PER 100 GRAM   SOKEYE ZALM IN BLIK

206
kcal
( 861,9 kJoule)
35,2
gram
eiwitten
7,3
gram
vet
1,5
gram
verzadigd
2,3
gram
enkelvoudig onverzadigd
2,2
gram
meervoudig onverzadigd
1840
mg
omega-3
120
mg
omega-6
93
mg
cholesterol
Vitamines
21
µg
vitamine A
(3% ADH)
0
mg
vitamine B1
(0% ADH)
0,4
mg
vitamine B2
(29% ADH)
13,1
mg
nicotinezuur
(82% ADH)
0,7
mg
pantotheenzuur
(12% ADH)
0,2
mg
vitamine B6
(14% ADH)
4
µg
foliumzuur (B9)
(2% ADH)
7,4
µg
vitamine B12
(296% ADH)
½
mg
vitamine E
(4% ADH)
0
µg
vitamine K
(0% ADH)
Mineralen
69
mg
calcium
0,1
mg
koper
1,5
mg
ijzer
470
mg
kalium
39
mg
magnesium
600
mg
natrium
350
mg
fosfor
44,8
µg
selenium
1,1
mg
zink
 

Bronvermelding update maart 2020

Sockeye salmon | Wikipedia (EN) Alaska salmons | Fisheries and oceans Canada Sockeye salmon, nutritionfacts (voedingswaarde) | Nutritiondata.self.com Oncorhynchus nerka | FAO Fisheries and aquaculture Ocean ranching | The truth about Alaska salmon Etymology Oncorhynchus | The zero morphene DUURZAAMHEID Oncorhynchus nerka | IUCN Red List of threatened species 2014.3 Certificated Fish to eat by species | MSC Marine stewardship council Sockeye | NOAA Fishwatch US Seafood facts Wat is goede vis? | Viswijzer, initiatief Stichting De Noordzee.