Mameyito
De snelgroeiende, slanke boom wordt vaak niet hoger dan vijf meter, maar in exceptionele gevallen wel dertig meter. De stam is dun, de diameter bedraagt 15-20 centimeter. De jonge takken zijn groen. Hij heeft langwerpige, vrij grote bladeren, die dik en leerachtig zijn. De boom produceert een gele, elastische hars.
De plant draagt in het droge seizoen zowel mannelijke als hermafrodiete bloempjes, in clusters van slechts enkele tot tien stuks. Vanaf het tweede of derde jaar geeft de plant, vaak om het jaar vruchten. In de maanden juni tot augustus. In Puerto Rico is het seizoen van juni tot augustus, maar elders in Midden-Amerika bloeit hij het hele jaar door, en geeft dus ook het hele jaar door vruchten.
De vrucht is klein, hoogstens drie centimeter in doorsnee, en bolvormig. De schil is dun, maar leerachtig, zoals bij alle mangistans, en laat zich gemakkelijk verwijderen. De rijpe vrucht heeft een gele schil en halfdoorschijnend, sappig vruchtvlees met één of twee zaden. De smaak is plezierig zoet-zuur.
De Saurauia serrata wordt eveneens mameyito genoemd.
Practische zaken
Aankoop en verkrijgbaarheid
Culinair gebruik en bereiding
De vrucht wordt hoofdzakelijk als handfruit gegeten, door de partjes leeg te zuigen. Pas op de zaadjes! Er wordt vaak jam of gelei van gemaakt.
Oorsprong en verspreiding
De plant is ook elders in de tropen geïtroduceerd, onder meer in Maleisië en Indonesië. In veel landen, onder meer in Suriname, is de boom geliefd om zijn hout dat te boek staat als termietbestendig. De plant wordt echter hoofdzakelijk voor zijn vruchten verbouwd, onder meer in Mexico, Costa Rica, Nicaragua, Ecuador, El Salvador, Panama, Brazilië, de Philippijnen, Hawaii en Californië.
Taalkundige aspecten, etymologie
De veel gebruikte benaming mameyito is Spaans, hoewel de vrucht in veel Spaans-sprekende landen anders wordt genoemd, in Guatemala arrayan, in El Salvador chaparrón en in Costa Rica jorco.
De Engelse benaming lemon drop mangosteen is niet alleen van topassing op deze vrucht, maar ook op de Garciana madruno, de rimpelige charichuela, de namen mameyito (Spaans) en achachairu (Portugees) worden ook gebruikt voor de eivormige Garciana humilis en de citroenvormige Saurauia serrata (santol).
