Kaas maken was vanouds een manier om melk houdbaar te maken. Na het opromen van de melk werd de room gekarnd en tot roomboter gemaakt, en werd de magere 'vlotemelk' (ondermelk) verwerkt tot kaas. Die was aanvankelijk niet gekruid, werd slechts gepekeld.

Dat verandert wanneer de kaas op reis gaat. De VOC, wijs geworden van de bederfbaarheid van volvette Leidse kaas, zocht naar mogelijkheden om te voorkomen dat de kaas ging zweten en bedierf. En koos voor de magere Friese kaas. De VOC had al ervaring met kruiden van de Leidse kaas, de zogenaamde putjeskaas, en paste die techniek ook op de Friese kaas toe. Om dezelfde reden werden de kazen ingesmeerd met annato, dat zorgde voor de rode korst, dat dezelfde reputatie als komijn had.

In de loop der tijd vestigde de uit noodzaak gekruide kaas naam, en bleef de kruiding niet beperkt tot komijn, maar werd uitgebreid met kruidnagel, en recent ook met mosterd en fenegriek bijvoorbeeld. Inmiddels verstaan we onder nagelkaas alle kazen die gekruid zijn met kruidnagel, al dan niet met toevoeging van komijn.

Eéén van de nagelkazen is de Kanternagelkaas, de enige nagelkaas met Europese bescherming (Beschermde oorsprongsbenaming), inhoudende dat alleen 'kantige' nagelkaas uit de provincie Friesland en het Groningse Westerkwartier die naam mag voeren. Naast Friese nagelkaas bestaat er ook Leidse nagelkaas, en naast 20+, de magere kaas ook volvette nagelkaas, 40+.

• Origine (land, streek): Nederland, Friesland

• Beschermd product: neen

• Familie: -

• Melk: gepasteuriseerde koeienmelk

• Type: harde kaas

• Kleur: geel

• Textuur: diverse rijpingsgraden

• Vetgehalte: 20-44%

• Korst: natuurlijk

• Smaak: kruidig, sterk (afhankelijk van rijping)

• Aroma: geurig, warm (kruidnagel)

• Vegetarisch: nee

• Producent(en): -

• Benaming(en): Friese nagel, nagelkaas, Leidse nagelkaas, Kanter nagelkaas

Taalkundige aspecten, etymologie

Nagelkaas is genoemd naar het kruidige hoofdbestanddeel, de kruidnagel.