top
Pistacia
Anacardiaceae
Pistacia
Het pistaciageslacht
PISTACHEBOOM OP VULKANISCH SICILIË ©2014

Pistacia

Pistacia is een geslacht in de pruikenboomfamilie, waartoe de pistachenoot, de cashewnoot, de mangovrucht, mastiekhars en sumac (kruid) behoren.

Pruikenbomen behoren tot de cashewfamilie (Anacardiaceae), een uitgebreide familie van struiken en bomen waaraan de pistachenoot, de cashewnoot en de mango groeien en waarvan het hars mastiek (Pistacia lentiscus) en het kruid sumac worden gewonnen.

De pistacheboom en de mastiekboom behoren beide tot het pistachegeslacht, dat een twintigtal bomen en struiken bevat. De populaire pistachenoot is de vrucht van de Pistacia vera, de 'echte' pistache. Deze wordt veelal geënt op een onderstam, hetzij van de Pistacia terebinthus, hetzij van de (nog) sterkere Pistacia atlantica, de Bijbelse of Atlas pistache genoemd. Van elk van deze drie soorten worden de vruchtjes (nootjes) gegeten, van andere niet.

Op dit moment worden de volgende soorten Pistacia onderscheiden:

Oorsprong en verspreiding

Van nature komen de pistachebomen voor in de gebieden rond de Middellandse zee, in Klein Azië, Centraal Azië, het Midden-oosten en aan de Aegeïsche zee, en in een uitgestrekt gebied van Iran tot aan Pakistan.

Er zijn wereldwijd vier geografische zones met een eigen pistache-populatie: Oost-Azië, Centraal- en Klein-Azië , het Middellandse zeegebied en Noord-Amerika.

In Oost-Azië komt de Pistacia chinensis voor, in Centraal-Azië en Klein-Azië de Pistacia vera, de Pistacia atlantica (ssp cabulica en mutica), de Pistacia eurycarpa, de Pistacia khinjuk en de Pistacia chinensis ssp integerrima. In Noord-Amerika komen van origine de Pistacia mexicana en Pistacia texana voor, in het Middellandse-Zeegebied de Pistacia terebinthus, de Pistacia lentiscus en de Pistacia atlantica.

Taalkundige aspecten, etymologie

Het woord pistache is van Perzische oorsprong, pista (پسته), en wordt in de meeste talen op gelijke wijze of soortgelijke als benaming gebruikt. In de Nederlandse taal waarschijnlijk via het dertiende eeuws Franse piustace, uit het Italiaanse pistacio en het Griekse pistákion.

Benamingen in diverse talen

engels
pistachio
frans
pistache
italiaans
pistacchio
spaans
alfóncigo
duits
fastiq فستق
arabisch
fastiq فستق
hindi (india)
pista
indonesisch
pistacio
vietnamees
hồ trăn
japans
 
chinees
kāixīn guǒ 开心果
 

Duurzaamheid

Twee wilde pistachesoorten zijn 'bijna bedreigd' (Near threatened) op de Internationale rode lijst: de Pistacia vera, de pistacia aethiopica en de Pistacia mexicana. De Pistacia khinjuk is kwetsbaar (Vulnerable).

Gezondheidsaspecten

Voedingswaarde, gezondheidsrisico's

Bij normaal gebruik zijn pistachenoten. Pistachenoten van mindere kwaliteit kunnen het giftige aflatoxine bevatten, een schimmel die kan worden veroorzaakt door de Aspergillus flavus en de Aspergillus parasiticus. Europa hanteert strenge normen voor de inname van alfatoxine, dat behalve in pistachenoten kan voor komen in andere noten, gedroogd fruit, granen, zelfs melk.

De controle op alfatoxine in Europa is (zeer) streng, zeker vergeleken met de controle odaarop in India waar een ruim tien maal hogere dosering wordt toegestaan. Op grond van deze controle zijn pistachenoten uit Iran in 1997 tijdelijk in de ban gedaan.

Samenstelling per 100 gram rauw product

571
kcal
(2390,7 kJoule)
21,3
gram
eiwitten
27,7
gram
koolhydraten
1,4
gram
zetmeel
7,8
gram
waarvan suikers
10,3
gram
vezels
46
gram
vet
5,6
gram
verzadigd
24,2
gram
enkelvoudig onverzadigd
13,9
gram
meervoudig onverzadigd
262
mg
omega-3
13636
mg
omega-6
Vitaminen
86
µg
vitamine A
(10,8% ADH)
0,8
mg
vitamine B1
(72,7% ADH)
0,2
mg
vitamine B2
(14,3% ADH)
1,4
mg
nicotinezuur (B3)
(8,8% ADH)
0,5
mg
pantotheenzuur
(8,3% ADH)
1,3
mg
vitamine B6
(92,9% ADH)
50
µg
foliumzuur (B9)
(25% ADH)
71,4
mg
choline
 
2,3
mg
vitamine C
(2,9% ADH)
1,9
mg
vitamine E
(15,8% ADH)
13,2
µg
vitamine K
(17,6% ADH)
mineralen
110
mg
calcium
1,3
mg
koper
4,2
mg
ijzer
1042
mg
kalium
120
mg
magnesium
1,3
mg
mangaan
10
mg
natrium
485
mg
fosfor
9,3
µg
selenium
2,3
mg
zink

Bronvermelding update februari 2021

Pistacia | Global partnership for plant conservation, World Flora Online (2020) geraadpleegd op 1 februari 2021 Endocarp dehiscence in pistachio | V. Polito, International Journal of Plant Science 160(5):827–835 Nutritiondata unsalted pistachenut | Nutritiondataself (website) Pistachio | Wikipedia (EN/DU) Etymologiebank pistachenoot | Etymologiebank.nl (website) Pistachio | California Rare Fruit Growers, 1989 Droogte Iran is funest voor de pistachenoot | T. Erdbrink, 19 Jan 2016 Volksrant Production pistache 2014 | FAOSTAT Prevention of aflatoxin in pistachios | FAO Les aflatoxines dans les denrées alimentaires | EFSA European Food safety Authority Maximumgehalten aan bepaalde verontreinigingen in voedingsmiddelen | Verordening (EG) nr. 1881/2006 van de Commissie van 19 december 2006
slotregel