Ook in ons land is het woord peperbol gangbaar. In Zeeland worden deze sterk naar anijs smakende bollen vooral met Sinterklaas verkocht. De Kortrijkse peperbollen, de Zeeuwse peperbollen en de Hollandse pepernoten hebben met elkaar gemeen dat ze gestrooid worden. Dat berust in ons land (strooigoed) op een Germaanse traditie, in Kortrijk is dat niet het geval, zelfs niet sprake van een traditie maar van een sinds kort ingevoerd gebruik. Strooigoed was in Germaanse tijden graan, dat symbool stond voor kiemkracht, en werd gestrooid op pasgeboren baby's. Een gebruik dat we ook kennen van het strooien van rijst bij huwelijken.

Pepernoten, het woord doet het al vermoeden, is een vorm van peperkoek, en smaakt van origine scherp. Allang niet meer zo scherp als vroeger het geval was, de smaak is volledig aangepast aan de kindersmaak, en hetzelfde geldt voor de brosse kruidnootjes. Wie ze beide heeft geproefd, weet dat ze onvergelijkbaar zijn, kruidnootjes en pepernoten, zowel qua smaak als qua textuur. Ook de Duitse Pfeffernüsse, zijn meer verwant met kruidnoten dan met de taai-brokkelige pepernoot, die op zijn beurt eerder verwant is met taai-taai.

Het bakken van pepernoten kent een lange traditie. De pepernoot werd van origine gebakken door de bakkers van het koekbakkersgilde, die het monopolie had op het bakken van peper- of kruidkoek. Kennelijk was het bakken van pepernoten een profijtelijke bezigheid, want volgens het zeer lezenswaardige artikel van het bakkerijmuseum voerden de bakkers ware pepernotenoorlogen uit om het recht het strooigoed te mogen bakken. Dit speelde in de eerste helft van de zeventiende eeuw.

Een echte, dat wil zeggen zestiende- of zeventiende eeuwse pepernoot zou gemaakt zijn met staartpeper van Afrkaanse bodem, ook wel (Afrikaanse) cubeb- of ashantipeper genoemd. Peperkoek was in die tijd "eene soort van koek, uit meel met honing, suiker of stroop gemengd gebakken, waardoor gestooten peper en andere kruiderijen is gedaan". Dat staat vast. Over de betekenis van 'noot' gaan verschillende verhalen, maar het is duidelijk dat het niets met een vormverwantschap van doen heeft, en ook niet met de overeenkomst 'met handjes tegelijk' te eten. Geenszins. Het verkleinwoord van noot is neutje, in het Duits nössel, duidend op een klein formaat. Reden waarom een klein borreltje neutje wordt genoemd. De letterlijke betekenis is 'een brokje peperkoek', en dat is precies wat het is.

In een pepernotenrecept uit 1777 dat staat in De nieuwe, welervarene Utrechtsche keukenmeid worden cubebpeper (zeer waarschijnlijk de Afrikaanse) en heel fijn gesnipperde sukadeschil gebruikt. Ook in het vrecept in dit artikel. Beide ingrediënten zie je nauwelijks meer in de hedendaagse sowieso al schaarse recepten van pepernoten. A propos, men had in die tijd nog geen bakpoeder, maar wel een alternatief, in de vorm van potas.

Vind je dat een stap te ver, vervang dan de peper door gemberpoeder, ook scherp, maar minder. Het specerijenmengsel is zoals je kunt lezen veel minder divers dan dat van speculaas. In het recept staat kaneel. Kies voor de mildere Ceylonkaneel of de uitgesprokenere cassia, of kaneelknopjes (ook van de cassia).