Een ui is de aan het aardoppervlak groeiende bol van de Allium cepa. is een bilogewas, dat overwegend of uitsluitend voor de eetbare bol wordt geteeld. De smaak is pittig, en zoet door de van nature aanwezige suikers., die verantwoordelijk zijn voor de caramellisatie wanneer de ui wordt gebakken.

Het telen van uien is niet eenvoudig. Omdat de ui een tweejarige levenscyclus heeft, groeit de ui langzaam en kan hij veel last ondervinden van onkruid. Uien groeien aan het oppervlak en hebben een ondiep wortelstelsel, ze kwetsbaar makend voor verdroging.

Door de lage worteldichtheid zijn uien inefficiënt in het benutten van voedingsstoffen in de bodem, en is onkruid een geduchte concurrent. Onkruidbestrijding is een grote zorg voor de reguliere teler, wieden dat van de biologische tuinder. ⁸⁾

Een uiplant kan wel 1 m 80 hoog worden. In de herfst gaan de bladeren liggen en worden de buitenste lagen van de bol droog en broos. Dan wordt de ui geoogst en gedroogd en zijn de uien klaar voor gebruik en/of opslag.

Geen beter beeld van de ontwikkeling van de plant als in de film in dit artikel waarin high-speed opnames van de groei van het uizaad uit 1942. De film maakt deel uit van een kleine serie films, de Junior Biology Series, waarvan dit de laatste was die ooit is verschenen. In dezelfde serie verschenen de levenscyclus van maës en schimmel (fungus). De films zijn opgenomen in de British Council Film Collection en met 119 andere korte documentaires op internet beschikbaar om te bekijken en te downloaden. Ga er gerust even voor zitten!.

Practische zaken

Aankoop en verkrijgbaarheid

De ui is wereldwijd algemeen verkrijgbaar, in de regel geschoond en van loof ontdaan. Omdat de vers geoogste ui te vochtig is om houdbaar te zijn, wordt deze na de oogst onmiddellijk gedroogd. Stelregel daarbij is dat de droogtemperatuur zo'n 2 graden boven de producttemperatuur wordt ingesteld, tot maximaal 20 graden. Als de uien te warm zouden worden gestookt, kan de hals ‘dichtschroeien’, wat averechts werkt, doordat de ui zijn vocht dan niet meer kwijt kan.

Eenmaal geconditioneerd gedroogd, worden de uien in de buitenlucht nagedroogd tot de halzen van de uien volledig opgedroogd zijn. Daarna worden ze geleidelijk aan gekoeld tot 6 à 7 graden, de ideale bewaartemperatuur van de ui. ⁶⁾

Overtuig je bij aankoop dat de ui vers is, hard aan voelt en niet uitloopt. Uitlopen - kiemen - is een natuurlijke fase in de levenscyclus van een ui. De ui loopt uit wanneer hij ervaart dat het 'lente' is, bij een temperatuur van 10°l of hoger. ⁷⁾ Dat gebeurt als de ui op een te warme, vochtige en/of lichte plek wordt bewaard.

Je kunt, misschien anders als wat je verwacht, een uitlopende ui gerust eten. Alle delen van uiplanten zijn eetbaar, ook het loogf van de kiemende ui. Uienscheuten ondrecsheiden zich daarin niet van bosuitjes of groene uien,

Zodra de ui kiemt, gebruikt hij de opgeslagen voedselreserve in de bol. Ook de suikers. Toch is terughoudendhied op zijn plaats, en is het raadzaam gekiemde uien niet te consumeren, zodra ze papperig-zacht zijn, sap lekken of schimmel ontwikkelen.

Culinair gebruik en bereiding

Ui wordt gegeten als smaakmaker, basis voor gerechten maar ook in zijn geheel, al dan niet gevuld. Ui is geschikt voor alle typen bereidingen, en kan ook rauw gegeten worden..

Houdbaarheid (bewaaradvies)

Uien bewaar je op een donkere, koele en droge plek, desnoods in de koelkast.

Daarmee behoorde de ui tot de allervroegste cultuurgewassen, omdat ze gemakkelijk te telen waren, in verschillende bodemsoorten en onder uiteenlopende klimatologische omstandigheden. Bovendien konden uien relatief gemakkelijk bewaard worden. Naast het gebruik als voedsel werd de ui in de oudheid al gebruikt als 'medicijn', en bij mummificatie.

Zeker is dan ook dat de Egyptenaren de ui cultiveerden. Zij zagen de ui onder meer als het symbool van het universum en gaven het een naam die ze ontleenden aan het Latijnse "unus", wat "één" betekent. Ook de Grieken en Romeinen waren overtuigd van de ui, zijn krachten en zijn medicinale werking. De laatsten zorgden voor de verspreiding van de ui over West-Europa.

Taalkundige aspecten, etymologie

Het woord ui is een verbastering van het woord ajuin, dat nauw verwant is met het Engelse onion en het Franse oignon. De familienaam Allium is de historische Latijnse benaming voor de knoflookfamilie, en zou uit het Keltisch zijn overgenomen, waar het woord "all" scherp (van smaak) betekent.

Benamingen in diverse talen

Dat laatste ontstaat door de beschadiging van cellen die een prikkelend gas (syn-propanethial-S-oxide) afgeven. De traanklieren reageren daar in de regel heftig op, met het doel de ogen te reinigen van de prikkelende stof. Door te werken met koele uien wordt het probleem van gasvorming minder; ook goede ventilatie helpt.

De meeste ui-cultivars bestaan voor zo'n 90% uit water en 4% suiker. Ze bevatten veel vitamine C, B6 and foliumzuur en goede vezels. Onderstraande voedingswaarde-tabel heeft betrekking op zowel de in dit artiekl beschreven gele ui als de rode ui.

Samenstelling per 100 gram rauw product