Limoen
Limoen is de naam van de boom en van de vrucht. Deze limoen is een belangrijke limoen op de wereldmarkt, hoewel de pitloze Perzische limoen de markt domineert. Het is een kleine ronde vrucht, die onrijp gebruikt wordt. Naast deze limoen zijn er tal van hybriden, waarvan de belangrijkste de Perzische limoen is, die niet rond, maar langwerpig is.
De Citrus aurantifolia is een tropische plant, met scherpe doornen. Hij is van alle citrusvruchten het meest gevoelig voor kou, en is bladhoudend. Hij kan wel 6 meter hoog worden. De boom bloeit meerdere malen per jaar met witte bloemen. De vruchten rijpen van groen naar geel, en hangen wel een jaar aan de boom. Ze worden onrijp, dus groen, geoogst.
De schil van een limoen is dun en in de regel glad. Het vruchtvlees is geelgroen van kleur en is geuriger, aromatischer en sappiger dan het sap van een citroen. Limoen is voor zo ver bekend met een pH van 2,1 de zuurste vrucht ter wereld. Limoensap wordt gebruikt om gerechten, dranken en sauzen een frisse smaak te geven. Daartoe gebruikt men ook de aromatische schil, die dan geraspt wordt.
Practische zaken
Aankoop en verkrijgbaarheid
Een verse limoen voelt stevig aan, en heeft geen donkere verkleuringen. Hij is zo zwaar als hij vers is. Een sappige limoen weegt vanzelfsprekend meer dan een uitgedroogde. Laat limoenen liggen die zichtbaar aan bederf onderhevig zijn. Eet nooit van een (deels) bedorven limoen.
Op de Nederlandse markt zijn de kleine 'gewone' limoen of key limoen en de grotere Perzische limoen de hoofdrolspelers. De verkoop van limoen maakt in ons land slechts 1% uit van het totale gewicht aan geconsumeerde citrusproducten. Voor de hele wereld bedraagt dat ruim 10%. Naast het verschil in maat onderscheiden de perzische limoen zich van de key limoenen doordat ze geen zaden (pitjes) hebben.
Culinair gebruik en bereiding
Het is een goede gewoonte om citrusvruchten voor gebruik goed te wassen, en zeker wanneer de schil wordt gebruikt deze eerst goed te borstelen. Wanneer je de schil wilt raspen (zest) koop je bij voorkeur biologisch geteelde vruchten.
Houdbaarheid (bewaaradvies)
Bewaar een limoen zoals alle citrusvruchten bij voorkeur gekoeld. Dan behoudt hij zijn smaak het best, en smaakt hij het best. In de koelkast is hij minstens twee weken houdbaar. Nog beter is om de limoen in een zip-zakje in de koelkast te bewaren, in de groentenla. Het zakje beschermt de limoen tegen uit drogen. Een groene limoen is een onrijpe vrucht, die wanneer hij in daglicht wordt bewaard, door zal rijpen. De rijping heeft nauwelijks effect op de smaak.
Het sap van een limoen kan net als dat van een citroen gebruikt worden om de verkleuring van andere vruchten tegen te gaan, bijvoorbeeld avocado, maar ook groenten zoals schorseneren en asperges. Zowel het sap als de rasp kan goed ingevroren worden.
Oorsprong en verspreiding
De limoen is in Zuid-Amerika terecht gekomen dankzij de Spaanse kolonisatoren die het naar Peru brachten, waar de teelt is gestart. In Peru noemt men de vrucht 'Pica lemon' en gebruikt men het sap voor talloze gerechten. Beroemd zijn de ceviche, een schotel van vis, schaal-en schelpdieren, en de pisco sour, een cocktail met limoensap .
Taalkundige aspecten, etymologie
Men vermoedt dat de Engelse woorden lime en lemon, net als Franse limon en het Italiaanse limone afkomstig zijn van het Arabische laymun en het Perzische lĩmũ, een generieke term voor citrusfruit, verwant aan het Sanskriet (nimbu, "lime").
Het woord limoen, dat hier van oudsher zowel gebruikt werd voor citroenen als andere citrusvruchten verdwijnt in de negentiende eeuw uit de Nederlandse taal, en komt weer terug in de tweede helft van de twintigste eeuw, en wordt generiek gebruikt voor limoenen en voor verwante vruchten. Net als in Frans overigens.
Benamingen in diverse talen
DE LIMOEN SOORTEN
KAFFIR LIMOEN
De kaffir limoen is eigenlijk een papeda, en kennen we vooral van de blaadjes, die als smaakmaker worden gebruikt, en die als 'daun djuruk purut' - de Indonesische benaming -te koop zijn.
WEST-Indische LIMOEN
De vrucht van de 'gewone' West-Indische limoen (citrus aurantifolia) is klein en rijpt geel. Hij is zuurder dan de Perzische limoen, heeft meer pitjes en een dunnere schil.
PERZISCHE LIMOEN
De gekweekte Perzische limoen is wereldleider onder de limoenen. Hij is in 1885 ontwikkeld door de Amerikaan John T. Bearss en heeft niets met Perzië van doen. het belangrijkste kenmerk van deze limoen is, dat hij pitloos is.
SHIIKUWASHA
De shiikuwasha, op zijn Okanimees shīkwāsā, lijkt sprekend op de (zoete) Chinese calamondin, en wordt wel de Taiwanese tangerine genoemd.
VINGERLIMOEN
De vingerlimoen is afkomstig uit de regenwouden van Australië. De microvrucht van deze struik (of kleine boom) wordt vingerlimoen (finger lime) of kaviaar limoen genoemd, naar de ronde sapblaasjes.
ZOETE LIMOEN
De zoete limoen (citrus limetta) wordt ook wel zoete citroen genoemd. De smaak is zoet, maar met alle kenmerken van een limoen. Populair als sap in Zuidoost-Azië en het Indische continent. Maar ook als zure smaakmaker in de Noord-Afrikaanse keuken.
WOESTIJNLIMOEN
De woestijnlimoen (citrus glauca) kan, zoals de naam al suggereert, goed tegen temperatuurschommelingen. De vrucht heeft een krachtige limoensmaak en wordt veel gebruikt in marmelades.
Gezondheidsaspecten
Voedingswaarde, gezondheidsrisico's
Vergeleken met citroenen, bevatten limoenen minder vitamine C.
