Daarmee onderscheidt de Amazone yamboon zich van de Mexicaanse yamboon, de jicama, waarvan alles wat bovengronds groeit giftig is. Niet verwonderlijk dus, dat de goiteño populair is in streken waar ook de jimaca groeit.

Het Pachyrhizus-geslacht waartoe de plant behoort, omvat slechts zes plantensoorten, waarvan de yamboon, de goitenyo en de ahipa de bekendste zijn, en alle drie gegeten worden. Men noemt de soort wel naar de belangrijkste van deze drie eveneens yamboon. De Pachyrhizus groeien in tropische en subtropische streken.

De plant groeit in de tropische regenwouden van de Amazone, waar hij door lokale volken verbouwd wordt. De knollen zijn sappig en zoet. Ze worden net als de peulen zowel rauw als gekookt gegeten. Alleen de Chuin-varië ;teit wordt geteeld om zijn zetmeel.

Het is een meerjarige klimplant, die in juli bloeit met witte en paarse bloemen en heeft grote geveerde bladeren. De peulen lijken op lima-bonen. De wortelknollen bevatten de reserves voor de plant en kunnen enorme afmetingen hebben, en een gewicht bereiken van wel 20 kg, vergelijkbaar met de jicama (yamboon).

Practische zaken

Aankoop en verkrijgbaarheid

Goiteño's zijn buiten het groeigebied van de Amazone voor zo ver bekend niet verkrijgbaar.

Culinair gebruik en bereiding

De knollen worden zowel rauw als gekookt gegeten, bij voorkeur jongere exemplaren, want naarmate de knol volgroeid raakt, wordt hij ook vezeliger. Het zetmeel levert een hoogwaardig meel - vergelijkbaar met tapiocameel - dat geschikt is om mee te bakken (cakes bijvoorbeeld) en te gebruiken als bindmiddel, zoals in custard.

De peulen zijn giftig, want ze bevatten rotenon. Men eet desalniettemin de jonge peulen. Men bereidt ze zoals sperziebonen, en kookt ze volledig gaar, om de rotenon af te breken.

Houdbaarheid (bewaaradvies)

Mits onbeschadigd zijn de knollen goed houdbaar, enkele maanden wel, maar wel buiten de koelkast, bij een temperatuur tussen 12 en 17,5°. In de koelkast zal de kwaliteit van de knol snel terug lopen.

Taalkundige aspecten, etymologie

Andere benamingen zijn naast het al genoemde jacatupé feijão macuco en batata d'áqua, waterappel.

Hoewel er sprake is van ernstige, tot fatale vergiftiging door het nuttigen van rotenon, wordt algemeen aangenomen dat het inademen van rotenonpoeder schadelijk is, maar zou het nuttigen van kleine hoeveelheden dat niet zijn. Voor meer informatie zie het artikel over rotenon op deze site.

De knollen bevatten de reserves voor de plant, en zijn rijk aan koolhydraten en voedingsstoffen zoals vitamine K, vitamine C en kalium. De knol bestaat voor 85-90% uit water, en wordt daarom wel de water-aardappel genoemd. Het zetmeel in de knol is glutenvrij.

Ze zijn een bron van eiwitten. De knollen bevatten 9% eiwitten, de bladeren 20-24% en de peulen zelfs 32%. De knollen zijn rijk aan vezels. Het zetmeel in de goitenyo is volledig glutenvrij, en niet-verteerbaar.