De tamarinde is een tropische boom uit de bonenfamilie (Fabaceae), de enige plant in het Tamarindusgeslacht. Tamarinde is bovendien de benaming van de peul van deze boom, een lange bruine peulvrucht gevuld met zaden in een kleverige pulp. Met name deze pulp wordt gegeten, de zaden sporadisch.

De tamarinde is een forse boom. Hij wordt wel een meter of twintig meter hoog, en heeft een grillig gevormde, dichte kroon. De stam is fors, kan aan de voet een omtrek van een meter of acht hebben. Het is een groenblijvende boom, met fijn-geveerde bladeren, nauwelijks vijf centimeter groot in 15-17 paren geplaatst. Hij bloeit trosvormig, meestal geel. De bloemen zijn vrij klein, een centimeter of twee, zeker vergeleken met de vruchten, peulen. De tamarindes in Afrika hebben overigens gemiddeld kleinere peulen dan die in Azië waar de peulen wel 20 centimeter lang worden.

De schil van de peul is roestbruin, glad en hard, en zorgt ervoor dat de vrucht niet uit droogt. De peulen worden geplukt door ze van de steel te trekken, in de regel wanneer ze rijp zijn. De pulpv van de nog onrijpe peul is zeer zuur, en wordt alleen in Ghana gebruikt om een bepaald soort (giftige) yam eetbaar te maken. Dat van de rijpe peul heeft een zoetzure smaak, die haar heel geliefd maakt voor allerlei toepassingen: drankjes, smaakmaker voor gerechten, zelfs tamarinde-snoepjes.

In de eerste jaren draagt de tamarinde nog geen vruchten. Dat gebeurt soms pas vanaf het tiende jaar. Daar tegenover staat dat de boom zeer oud kan worden en jaarlijks 100-175 kilogram vruchten kan dragen. De tamarinde geeft tien tot vijftien jaar oogsten, maar draagt zijn hele leven, tot bijna tweehonderd jaar, vruchten.

Naast de peulen worden ook jonge bladeren en de bloemen gegeten. In Indonesië is tamarinde-honing te koop van het merk Javara, dat ook kruidnagelhoning, mangohoning, rambutanhoning en durianhoning produceert. Komt mogelijk naar ons land, Javara was in 2019 voor het eerst aanwezig op de Horecava.

Practische zaken

Aankoop en verkrijgbaarheid

Tamarinde is vrij algemeen verkrijgbaar, in diverse vormen, als geperst blok inclusief de zaden, als pulp (zonder zaden) en als siroop. Veel Aziatische winkels verkopen bovendien producten van tamarinde, zoals tamarinde-snoepjes.

Verse, rauwe peulen zie je minder vaak,maar zijn hier eveneens te koop.

Culinair gebruik en bereiding

Geperste tamarinde dient in heet water geweekt te worden om de zaden te kunnen verwijderen. Het water wordt als asam gebruikt om gerechten aan te zuren, net als de pulp zelf.

De zaden worden, na gedroogd en geroosterd te zijn, gebruikt als koffie-substituut of vermalen tot poeder.

Tot de vele toepassingen van tamarinde behoren worcestershiresauce, HP saus, refresco de tamarindo (Zuid-Amerika), tamarinade (Antillen), sharbat (Pakistan), naast het gebruik in vele, vele traditionele gerechten. In combinatie met honing is tamarinde een heerlijke marinade voor garnalen.

In veel tropisch Afrikaanse landen groeit de tamarinde in het wild. Onder andere in Kameroen, Nigeria, Ethiopiëen Tanzania. Hoewel niet nader onderbouwd, wordt de Tamarindus indica in Afrika in de internationale lijst van bedrieidgde pklantesoorten beschouwd als "Least threatened".

De tamarinde komt behalve in Afrika van nature voor op het Arabisch schiereiland, met name in Oman. Vanuit Afrika is de tamarinde sedert duizenden jaren voor Christus verspreid over Azië en van daaruit over Oceanië. Hij wordt op veel plaatsen in de wereld verbouwd, maar met name in Zuidoost-Azië en in India, dat 's werelds grootste producent van tamarinde is met een jaarproductie van 275.000 ton. De grootste plantages vind je echter in Thailand en Indonesië .

Taalkundige aspecten, etymologie

De naam tamarinde is van Arabisch-Perzische oorsprong. Tamar-u’l-Hind betekent Indische dadel. Deze benaming, die uit de 16^e eeuw stamt, is gegeven aan een vrucht waarvan men de oorsprong toen niet kende, waarvan men dacht dat het een palm zou zijn, zoals de dadel. Het inzicht daarin is veranderd, De botanische naam is dankzij Linnaeus tamarindus.

De term 'asam' komt in Zuidoost-Azië in veel combinaties voor, zoals in asam celapa, de zure zaden van de Japanse gember.

Vertaling tamarinde (vrucht)