Steranijs
Illicium verum
De vruchten zijn afkomstig van de echte anijsboom of Illicium verum, een tot 20 meter hoge boommrt glanzende, leerachtige bladeren. Hij bloeit in China twee maal per jaar en vormt daarom vruchten van maart tot mei en van augustus tot oktober.
De vruchten zijn kokervruchten. Ze zijn stervormig en bevatten elk acht of negen zaden. De vrucht heeft een doorsnede van circa 3,5 cm en bestaat uit één vruchtblad, met één naad, waardoor deze slechts aan één zijde open gaat.
Het vruchtblad van de steranijs is aromatischer dan de zaden, en wordt tezamen met de zaden tot anijspoeder vermalen. Door het hoge gehalte anethol heeft de vrucht een sterke, zoete anijssmaak. Gedroogde anijs bevat 70 ml etherische olie per kilogram; hiervan is 70-80% anethol. Gewone (spaanse) anijs bevat dezelfde olie, en heeft vrijwel dezelfde smaak - maar milder - en is niet verwant aan steranijs.
Het smaakpalet van steranijs is zeer verwant aan dat van zoethout en gewone anijs, en combineert goed met tomaat en basilicum.
Steranijs wordt gebruikt in de volgende specerijenmengsels:
Practische zaken
Aankoop en verkrijgbaarheid
Verse steranijs is hier niet verkrijgbaar, maar gedroogde anijs is algemeen verkrijgbaar, zowel in gemalen vorm als in de vorm van de gedroogde vruchtjes.
Houdbaarheid (bewaaradvies)
Gedroogde steranijs is goed houdbaar, mits bewaard in een gesloten (donkere) bus. De maximale bewaartijd is zo'n drie jaar.
Culinair gebruik en bereiding
De vruchten worden gemalen of in hun geheel gebruikt, zoals rood-koken, een Chinese kooktechniek. Wanneer de hele vruchten gebruikt worden, worden ze na de bereiding verwijderd, zoals bij de bereiding van glühwein en stoofpeertjes.
In gemalen vorm wordt steranijs onder meer verwerkt tot 5-kruidenpoeder (Chinees). Steranijs wordt gebruikt in Italiaanse likeuren zoals Galliano en Sambuca, in Absinth en in het Franse Pastis.
Geschiedenis van steranijs
In Zuidoost-Azië speelt steranijs trouwens maar een bescheiden rol, in Indonesië vrijwel niet, in Thailand maar in beperkte mate. Wel zie je in die keukens steranijs in bereidingen van Arabische afkomst, In India bijvoorbeeld.
Steranijs is een inheemse plant in China en Vietnam. China is het belangrijkste producerende land, maar wordt ook verbouwd in Laos, Korea, Japan en de Philippijnen. Europa maakte kennis met de steranijs dankzij Thomas Cavendish, die de vruchten uit de Philipijnen mee nam naar Engeland, in 1578. Het zou nog even duren voor de eerste steranijs ook gekocht kon worden. In 1601 was de eerste gedroogde steranijs in London te koop.
Al snel daarna werd steranijs vanuit China aangevoerd via de thee-routes door Rusland. Daaraan heeft de steranijs de naam Siberische kardemom te danken gehad.
Taalkundige aspecten, etymologie
De Chinese benaming betekent achthoekig kruid, precies wat het is, maar in Europese talen zijn vorm, smaak en land van afkomst vaak gecombineerd. De ook wel voor komende naam 'badian' is ontleend aan het Perzische badiyan, dat aan de Chinese naam ba jiao ontleend zou zijn.
De botanische naam Illicium is ontleend aan het Latijn. Ilicere betekent allure en is een verwijzing naar de rijke smaak.
Vertaling steranijs
Gezondheidsaspecten
Voedingswaarde, gezondheidsrisico's
Er zijn weinig (betrouwbare) gegevens m.b.t. de voedingswaarde van steranijs, vaak wordt alleen 'anijs' aangegeven. Het overzicht hiernaast is het meest uitgebreide overzicht, getoetst aan andere betrouwbare, in de regel echter onvollediger databases (zie bronvermelding).
Misschien nog opvallender is, dat identieke cijfers worden toegekend aan de Pimpinella anisum, de Spaanse anijs. Toeval, bestaat niet.
