Het geslacht Vigna omvat 90 soorten planten, waaronder de azuki en de mungboon. De geteelde azuki stamt af van de Vigna angularis var nipponensis, de wilde azuki. Dat is een eenjarige klimplant met veelal zwart gespikkelde bonen. De wilde azuki groeit op verstoorde grond, langs rivieren, bermen van wegen en op rijstvelden.

De azuki-cultivar groeit insubtropische gebieden, en is een 25-90 cm hoge struik met gele vlinderbloemen. De nauwelijks behaarde peulen zijn 5-13 cm lang, en bevatten 6-14 zaden, de bonen. Deze zijn cylindrisch en afgeplat en hoogstens 7,5 mm lang en 5,5 mm breed. De zaadhuid van de boon is hard en komt in verscheidene kleuren voor: rood, bruintinten, zwart, blauw, geel, groen, zelfs gespikkeld. De reden waarom de zaadhuid zo hard is, is om het zaad zelf te beschermen tegen beschadiging. Zodra deze beschadigd is, zal deze niet meer kiemen. Om te kunnen kiemen, moet de boon water opnemen, waartoe het voorzien is van een 'poort', het hilum, de navel waarmee de boon aan de zaadlijst is bevestigd.

Karakteristiek voor de azukiboon is de opbouw van de zaadhuid, met een dikke laag pallisade-cellen, die er voor zorgen dat de boon moeilijker water op neemt dan bijvoorbeeld een black-eyed pea (Vigna unguivculata). Dat maakt azukibonen moeilijk(er) te bereiden.

VARIËTEITEN

Alleen in Japan al worden zo'n vijftig soorten azuki verbouwd. De kleinste variëteiten, met zaden (bonen) van 4,2 tot 4,8 mm worden het Erimo-type genoemd. Die met zaden van 4,8 mm en groter het Dainagon-type. De Erimo-bonen worden vooral gebruikt in fijne anko's, pasta's waarin de bonen gepureerd worden. De Dainagons worden gebruikt in de exclusievere pasta's (an's) zoals de ogura-an, en zijn prijziger. azukiboon wordt de Erimo, de grootste de dainagon Azuki (大 納 言 小豆) genoemd, een wat grotere boon, vernoemd naar de Grote raadsheren van Japan . Variëteiten van deze danaigon zijn vernoemd naar oude adelijke families, zoals de Tanba-dainagon (verbouwd in Kyoto enHyogo), de Noto-dainagon (Isikawa) en de Tokaci-dainagon (Hokkaido), ook wel vernoemd naar de regio waar ze worden verbouwd.

AANKOOP

Verse azukibonen zie je in West-Europa nauwelijks. Het aanbod aan gedroogde en ingeblikte azukibonen is ruim. Gedroogde adukibonen van Nieuwe band kosten circa &euro 4,00 per kilo (omgerekend).

Culinair gebruik en bereiding

Behalve de bonen worden ook van de azuki de scheuten gegeten.

De oudste, betrouwbare vondst van azukibonen komt van de Shimoyabeke site in Japan uit de Jōmon periode, gedateerd op zo'n 5.000 jaar geleden. Uit vondsten in China en Korea (Chulmun Pyeonggeodong site) blijkt dat de azuki ongeveer tegelijkertijd voor kwam in deze landen. Het vermoeden bestaat dat de azuki al enkele duizenden jaren eerder in Japan bekend was. De serieuze domesticatie dateert van 2.500 voor Christus, de grootschaliger teelt van 1200 voor Christus in Hoikkado. Op dit eiland wordt de wilde azuki tegenwoordig niet aangetroffen, wel op de andere belangrijke Japanse eilanden Honshu, Kyūshū en Shikoku.

De eerste teksten waarin de azuki wordt beschreven, dateren uit de Oostelijke Zhou (1046-256 voor Christus), relatief laat ten opzichte van andere gewassen.

Azuki is na soja de belangrijkste groente in Japan, met een jaarlijkse consumptie van bijna 150.000 ton. Het belangrijkste productiegebied Hoikkado, neemt 95% van de Japanse azuki-productie voor rekening, circa 50.000 ton.

De grootste producent is China, tien maal zoveel als Japan. Andere landen waar de boon geteeld wordt zijn Zuid Korea, Taiwan, Thailand, de Verenigde Staten en Canada, en experimenteel in Afrika, in Congo, Kenia en Angola.

Taalkundige aspecten, etymologie

Het woord azuki is van Japanse oorsprong, en wordt ook wel als adzuki of aduki geschreven. Het Chinese schrift 小豆 kan gelezen worden als shōzu, wat leine bon betekent en als daizy, wat grote boon of soja betekent. Tegenwoordig gebruikt men In China vaker het woord hóngdòu wat rode boon betekent, maar verwarrend is, omdat dat woord ook gebruikt wordt voor de verwante rijstboon en andere rode boonsoorten.

VERTALING AZUKI, AZUKIBOON